Réamhrá
Íoctar Forlíonadh Cíosa le daoine atá ina gcónaí i gcóiríocht
chónaitheach phríobháideach agus nach féidir leo íoc as costas a
gcoiríochta féin óna n-acmhainní fein. Go ginearálta, mura bhfuil agat ach
íocaíocht leasa shóisialaigh agus má chomhlíonann tú na coinníollacha
eile, beidh tú incháilithe don fhorlíonadh cíosa - féach ‘Rialacha’
thíos.
Ríomhfaidh Oifigeach
Leasa Pobail méid an fhorlíonta cíosa agus go ginearálta cinnteoidh sé
nach dtitfidh d’ioncam faoi bhun íosleibhéal tar éis duit an cíos a íoc.
Má athraíonn do chúinsí, d’fhéadfadh nach bhfuil tú incháilithe le
haghaidh Forlíonta Cíos a thuilleadh nó d’fhéadfadh go n-athraíonn
d’íocaíocht. Leigh tuilleadh
faoi Fhorlíonadh Cíos agus athruithe ar do chúinsí. Is féidir léamh
ceisteanna coitianta
faoi Fhorlíonadh Cíos ón Roinn Coimirce Sóisialaí freisin.
Teorainneacha Forlíonadh Cíosa
Fógraíodh teorainneacha leasaithe cíosa do Scéim
Forlíonadh Cíosa i Meitheamh 2016 agus tháinig siad i bhfeidhm 1 Iúil
2016.
I gcomhthéacs an laghdaithe atá tagtha ar sholáthar sa mhargadh
príobháideach ar cíos agus cíosanna méadaitheacha, ceadaíonn cur chuige
na Roinne solúbthacht sa chás go lorgaíonn tiarnaí talún cíosanna os
cionn na dteorainneacha. Baineann seo le tionóntaí reatha agus le
hiarratasóirí nua ar Fhorlíonadh Cíosa.
Má tá éileamh nua ar Fhorlíonadh Cíosa á dhéanamh agat, cuirtear na
teorainneacha nua cíos i bhfeidhm láithreach. Má tá Forlíonadh Cíosa á
fháil agat faoi láthair, ní dhéantar do ráta d’Fhorlíonadh Cíosa a
mhéadú go huathoibríoch (mar gheall go bhfuil tú cláraithe le comhaontú
tionóntachta le do thiarna talún). Ní chuirfear na teorainneacha nua cíosa
i bhfeidhm go dtí go n-éagann do léas reatha nó nuair a dhéantar
athbhreithniú ar d’éileamh. Feadfaidh tú iarraidh go ndéanfar
athbhreithniú ar d’éileamh ar Fhorlíonadh Cíosa trí theagmháil a
dhéanamh leis an oifig a dhéileálann le d’éileamh.
Féadfaidh tionóntaí a chónaíonn i mBaile Átha Cliath, Corcaigh agus
Gaillimh nó i gceantair chomaitéireachta Chill Dara, na Mí agus Chill
Mhantáin teacht a bheith acu ar an tSeirbhís um
Chosaint Tionóntachta trí ghlao ar shaorghlao 1800 454 454.
Íocaíocht Cúnaimh Tithíochta (ÍCT)
In 2013, d’fhaomh an Rialtas plean d’Íocaíocht
nua Cúnaimh Tithíochta (ÍCT). Is éard atá i gceist leis seo ná
freagracht a aistriú as faighteoirí Forlíonadh Cíosa a bhfuil riachtanas
fadtéarmach tithíochta acu ón Roinn Coimirce Sóisialaí chuig údaráis
tithíochta (údaráis áitiúla). Is í an reachtaíocht chun an ÍCT a chur i
bhfeidhm an tAcht
Tithíochta (Forálacha Ilghnéitheacha), 2014 (pdf).
Tá an ÍCT á hoibriú i roinnt údaráis tithíochta. Faigh amach cá
bhfuil an ÍCT
ag oibriú. Táthar ag súil go mbeidh sé curtha i bhfeidhm d’údaráis
atá fágtha go luath i 2017.Bíonn
rialacha éagsúla i gceist le haghaidh Forlíonadh Cíosa ag brath ar
cibé acu an gcónaíonn tú i gceantar ÍCT nó i gceantar nach bhfuil an ÍCT
ag oibriú ann go fóill. Féach ‘Rialacha’ thíos chun teacht ar
shonraí.
Faoin ÍCT próiseas, déanfaidh daoine atá measúnaithe i ndíth
tithíochta ag údarás áitiúil, iarratas ar thacaíocht tithíochta faoin
ÍCT in ionad Forlíonta Cíos.
Idirdhealú nuair a dhéantar maoin chónaithe a ligean
Baineann an
reachtaíocht chomhionannais le ligean agus cóiríocht. Ní féidir le
tiarnaí talún idirdhealú a dhéanamh in aghaidh tionóntaí mar gheall ar
inscne, stádas sibhialta, stádas teaghlaigh, gnéaschlaonadh, reiligiún,
aois, míchumas, cineál nó ballraíocht den Lucht Siúil.
Ón 1 Eanáir 2016 ar aghaidh, faoi na hAchtanna um Stádas Comhionann,
2000-2015, ní féidir idirdhealú a dhéanamh ort mar gheall go bhfuil
Forlíonadh Cíosa nó aon íocaíocht leasa shóisialaigh eile, nó
Íocaíocht Cúnaimh Tithíochta (ÍCT) á fáil agat. Ciallaíonn seo nach
féidir le tiarnaí talún a lua a thuilleadh nuair a fhógraíonn siad
cóiríocht nach nglactar le Forlíonadh Cíosa (nó le ÍCT) agus ní féidir
leo a dhiúltú cóiríocht a sholáthar duit mar gheall go bhfuil íocaíocht
leasa shóisialaigh á fáil agat. Má bhraitheann tú go ndearna tiarna talún
nó a ngníomhaire idirdhealú ort, féadfaidh
tú teacht ar bhreis faisnéise faoi ghearán a dhéanamh faoi na hAchtanna um
Stádas Comhionann. Chun teacht ar a thuilleadh faisnéise ar do chearta,
féadfaidh tú teagmháil a dhéanamh le Coimisiún na hÉireann um Chearta an Duine agus
Comhionannas.
Tugadh faoiseamh cánach nua do thiarnaí talún a ligeann cóiríocht le
tionóntaí a bhfuil Forlíonadh Cíosa á fháil acu. Féadfaidh tú níos mó
a léamh inár gcáipéis ar Faoiseamh
agus creidmheasanna cánach i leith tithíochta.
Rialacha
Critéir cháilitheachta Forlíonadh Cíosa laistigh de cheantar
Íocaíocht Cúnaimh Tithíochta (ÍCT)
Má chónaíonn tú i gceantar ÍCT, níl tú i dteideal Forlíonadh Cíosa
a fháil ach más fíor-thionónta (bona fide) thú agus má chomhlíonann tú
ceann amháin de na coinníollacha a leanas:
- Bhí Forlíonadh Cíosa á fháil agat sna 12 mhí roimh dháta
d’iarratais.
- Bhí cónaí ort i gcóiríocht phríobháideach ar cíos ar feadh 6
mhí, ar a laghad, (183 lá) le 12 mhí anuas, bhí tú in ann íoc as an
gcíos ag tús do thionóntachta agus níl tú in ann leanúint leis an
gcíos a íoc mar gheall gur tháinig athrú suntasach ar do chúinsí a
tharla i ndiaidh gur thosaigh tú le háit a ghlacadh ar cíos. Féadfaidh
tú an t-am a chaith tú ag cónaí i mbreis agus cóiríocht ar cíos
amháin a chur le chéile chun an tréimhse 6 mhí (183 lá) a
shásamh.
- Bhí cónaí ort i gcóiríocht do dhaoine gan dídean ar feadh 6 mhí
(183 lá), ar a laghad le 12 mhí anuas. Má measúnaíodh thú cheana
féin agus má cáilíodh thú do thacaíocht tithíochta sóisialta,
atreorófar thú chuig d’údarás áitiúil go rachfar i ngleic le do
riachtanais tithíochta (seachas measúnú a dhéanamh ort le haghaidh
Forlíonadh Cíosa).
Mura gcomhlíonann tú na coinníollacha seo, ní mór duit teagmháil a
dhéanamh le d’údarás áitiúil go ndéanfar measúnú ar do riachtanais
tithíochta. Má tá tú i dteideal tacaíocht tithíochta a fháil agus má
theastaíonn sí uait, b’fhéidir go mbeidh tú inn ann tithíocht a rochtain
faoin scéim
ÍCT nó trí thithíocht
údaráis áitiúil.
Má tá Forlíonadh Cíosa fadtéarmach á fháil agat faoi láthair (ar
feadh 18 mí nó níos faide) agus má chónaíonn tú i gceantar ÍCT,
féadtar iarraidh ort iarratas a dhéanamh ar thacaíocht tithíochta
sóisialta chuig d’údarás áitiúil. Ní mór duit iarratas a dhéanamh
laistigh de 6 seachtaine ón tráth a iarrtar ort amhlaidh a dhéanamh (más
gá, féadtar 6 seachtaine sa bhreis a cheadú). Ansin féadtar thú a aistriú
chuig an ÍCT nó chuig foirm eile de thacaíocht tithíochta sóisialta.
Critéir cháilitheachta Forlíonadh Cíosa i gceantair nach bhfuil an ÍCT
á hoibriú go fóill
Is féidir leat a bheith i dteideal Forlíonta Cíosa má tá tú i do
chónaí ar feadh 6 mhí (183 lá) den 12 mhí a chuaigh thart in aon, nó le
meascán, mar a leanas:
- Cóiríocht le haghaidh daoine gan dídean
- Cóiríocht phríobháideach ar cíos. Má tá tú i do chónaí i níos
mó ná cóiríocht ar cíos amháin, d'fhéadfá na tréimhsí seo a
chomhcheangail chun na 6 mhí (183 lá) a shásamh. Caithfidh tú bheith
ábalta taispeáin gur féidir leat an cíos a íoc ag tosú do
thionóntacht agus go leanfá an cíos a íoc ach amháin mar gheall ar do
chúinsí athraithe a tharlóidh i ndiaidh tosú do thionóntachta
- Institiúid, mar shampla, ospidéil, teach chúraim nó áit choinneála
Nó
- Má tá tú measta sa 12 mhí a chuaigh thart ag údarás áitiúil mar
incháilithe le haghaidh agus i ndíth tithíocht shóisialach. Mura
mbíonn measúnú riachtanais tithíochta agat, caithfidh tú dul go dtí
an t-údarás áitiúil chun do chuid riachtanais tithíochta á
mheasúnú. Ní mór don údarás áitiúil bheith sa cheantar cheana inar
mhaith leat bheith i do chónaí agus iarratas ar Fhorlíonadh Cíosa á
dhéanamh. Ní féidir leat iarratas a dhéanamh ar Forlíonadh Cíos ach
amháin nuair tá tú measúnaithe i ndíth tithíochta. Fad a dhéanann an
t-údarás
áitiúilt measúnú riachtanais tithíochta ní bheidh Forlíonadh
Cíos íoctha.
Rialacha le haghaidh Forlíonadh Cíosa i gceantair ÍCT agus
neamh-ÍCT
Caithfidh tú freisin:
Ní bheidh tú incháilithe le haghaidh Forlíonta Cíosa má tá
tú:
- Fostaithe nó féinfhostaithe go lánaimsearatha (30 uair a chloig sa
tseachtain nó níos mó). Ach más é an measúnú a dhéantar ort go
bhfuil gá agat le cóiríocht tí faoin Scéim um Chóiríocht ar Cíos
agus má tá tú gan fhostaíocht lánaimseartha le 12 mí nó níos mó,
b’fhéidir go mbeidh tú i dteideal an Fhordheontais. (Féach
‘Fostaíocht agus Fordheontas Cíosa’ anseo thíos.)
- Má bhíonn an dara tairiscint ar chóiríocht údaráis áitiúil
diúltaithe agat le linn tréimhse 12 mhí. Sa chás seo, ní bheidh tú
incháilithe le Forlíonadh Cíosa a éileamh ar feadh 12 mhí
- Má tá tú ag fágáil tithíocht údaráis áitiúil gan cúis
réasúnta.
- Atá díshealbhaithe de thithíocht sóisialta ag údaráis áitiúil
toisc cúiseanna bainistíochta eastáit maith nó iompair
frithshóisialta.
- Ag freastal ar oideachas go lánaimseartha. Ach má tá tú ag fáil an
Liúntais um
Filleadh ar an Oideachas ná ag glacadh páirte sa Chlár um
Filleadh ar Oideachas nó an clár
Momentum b’fhéidir go mbeidh teideal agat ar an bhFordheontas.
Ag íoc cíos do thuismitheoir: Má tá tú i do chónaí
sa teach teaghlaigh agus má íocann tú cíos le do thuismitheoir ní
bhfaigheadh tú Forlíonadh Cíos. Má tá dara réadmhaoin ag do
thuismitheoir, ní bhfaigheadh tú Forlíonadh Cíos go ginearálta, ach
amháin más féidir leat cruthú gur tionóntacht fhíor (bona fide) thú.
Ag cónaí le do thiarna talún: B’fhéidir go bhfuil tú
i dteideal Forlíonadh Cíosa a fháil má tá
tú ag cónaí i dteach do thiarna talún. Ní mór gur fíor-shocrú
tiarna talún/tionónta atá ann. Tá ar do thiarna talún cuid den fhoirm a
chomhlánú agus a (h)uimhir PSP a sholáthar (féach ‘Conas iarratas a
dhéanamh’ thíos).
Forlíonadh Cíos agus fostaíochta
Ní bheidh tú incháilithe don Fhorlíonadh Cíosa má tá tú fostaithe go
lánaimseartha (30 uair a chloig sa tseachtain nó níos mó). (I gcás
lánúnacha, má tá duine de lánúin fostaithe go lánaimseartha beidh an
bheirt acu eisiata maidir le forlíonadh cíosa a éileamh). Measúnaítear
éilimh ó dhaoine féinfhostaithe i leith cúinsí aonair an cháis agus
d’fhéadfaí iarraidh ort a thaispeáint go bhfuil tú ag oibriú faoi bhun
30 uair sa tseachtain. Má tá tú ag obair os cionn 30 uair sa tseachtain i
bhfostaíocht nó i bhféinfhostaíocht nó má fhaigheann tú Liúntas
Fiontraíochta um Fhilleadh ar Obair, ní mór do d’údarás áitiúil a
mheas go bhfuil tú i dteideal bheith rannpháirteach sa Scéim Cóiríochta
Cíosa (SCC) go leanfaidh tú le Forlíonadh Cíosa a fháil.
Déanfar athmheasúnú ort le haghaidh Forlíonta Cíosa agus tabharfar cuid
de d’ioncam breise san áireamh lena n-áirítear cuid de d’ioncam ó
fhostaíocht. De thoradh an athmheasúnaithe, b’fhéidir go leanfaidh tú de
bheith incháilithe le haghaidh Forlíonta Cíosa agus b’fhéidir nach
leanfaidh. Má tá tú incháilithe le haghaidh Forlíonta Cíosa b’fhéidir
go bhfaighfeá ráta difriúil forlíonta.
Ioncam atá tógtha san áireamh d’Fhorlíonadh Cíosa
- Ioncam glan ó fhostaíocht (sin ioncam comhlán lúide ÁSPC agus
costais taistil réasúnta. Má bhíonn leanbh
cleithiúnach agus in oideachas lánaimseartha, ní ghlacfar a hioncam
ó fhostaíocht san áireamh.)
- Íocaíochtaí leasa shóisialaigh (tá eisceachtaí ann, féach
‘Ioncam nach gcuirtear san áireamh’ thíos)
- Forlíonadh Ioncaim Teaghlaigh
- Ioncam in airgead tirim (mar shampla, cothabháil)
- Ioncam agus luach na maoine ar fad go mb’fhéidir gur choinnigh an
éilitheoir uaidh/uaithi féin le bheith incháilithe do LLS
- Caipiteal (mar shampla, maoin seachas do theach féin, coigiltis agus
infheistíochtaí)
Déanfar luach caipitil maoine (seachas do theach féin), infheistíochtaí
agus coigiltis a mheasúnú ar bhonn seachtainiúil mar seo a leanas:
| Caipiteal: |
Maoin sheachtainiúil measúnaithe mar: |
| An chéad €5,000 |
Dada |
| An chéad €10,000 eile |
€1 in aghaidh gach €1,000 |
| An chéad €25,000 eile |
€2 in aghaidh gach €1,000 |
| Caipiteal ar bith os cionn €40,000 |
€4 in aghaidh gach €1,000 |
Ioncam nach nglactar san áireamh agus Forlíonadh Cíosa á áireamh
Déanfar neamhaird d’ioncam ó na foinsí seo a leanas nó ní ghlacann an
Oifigeach Leasa Pobail (CWO) san áireamh iad nuair a dhéantar áireamh ar
mhéid an Fhorlíonta Cíosa a gheobhaidh tú:
- Méid cothrom leis an ráta Liúntas Leasa Fhorlíontaigh ag brath ar do
chúinsí theaghlaigh féin
- Sochar Leanaí
- Liúntas Gluaiseachta
- Íocaíochtaí cúraim altrama ó Fheidhmeannacht na Seirbhíse Sláinte
- Íocaíochtaí as cóiríocht a thabhairt do leanaí faoin Acht um
Chúram Leanaí
- Ioncam ó mhic léinn Ghaeltachta
- Deontais nó liúntais ó scéimeanna a chothaíonn leas na ndaoine dalla
- Airgead a fhaightear ó eagraíochtaí carthanacha, mar shampla, Naomh
Uinseann de Pól
- Cúiteamh a dhámh an Binse Cúitimh maidir le Heipitíteas C a tolgadh
ó tháirgí fola áirithe, dóibh sin a bhfuil míchumas orthu de dheasca
Tailídimíde, agus dóibh sin a fhaigheann cúiteamh faoi Bhord Sásaimh
na nInstitiúidí Cónaitheacha
- Deontais chothabhála íoctha ag CGO nó na húdaráis áitiúla do
chuspóirí oideachais (anois tá an Scéim
Deontais do Mhic Léinn in ionad iad)
- Liúntas
Cúraim Bhaile
- Deontas Cúraim
Faoisimh
- Íocaíocht Chaomhnóra (Ranníocach) agus Íocaíocht Chaomhnóra
(Neamh-Ranníocach)
- Liúntas Breosla agus Liúntas Maireachtála Aonair
- Pinsinéirí: Má tá tú 65 bliain d’aois nó níos
sine (nó sa chás go bhfuil aois an phinsin bainte amach ag duine den
chúpla) agus má tá ioncaim teaghlaigh chomhcheangailte níos mó ná an
ráta SWA iomchuí do do chúinsí teaghlaigh, ní thógfar an difríocht
idir an ráta íosta de Phinsean
Stáit (Ranníocach) iomchuí le do chúinsí agus an ráta LLF
iomchuí le do chúinsí san áireamh.
- Íocaíochtaí cúramóirí: Ní thógfar Liúntas Cúramóra
leath-ráta san áireamh riamh.
- Má tá tú ag fáil Liúntas
Cúramóra, ní thógfar méid an liúntais thar an ráta LLF iomchuí
do do chúinsí (an ráta do dhuine fásta cleithiúnach do chúpla nó an
ráta LLF pearsanta) san áireamh. Mar sin, más duine de chúpla thú agus
má tá tú ag fáil Liúntas Cúramóra, ní thógtar méid an Liúntais
Cúramóra atá á íoc lúide an ráta duine fásta cleithiúnach LLF san
áireamh agus más duine singil nó más tuismitheoir aonair thú is é an
mhéid ar a ndéantar neamhaird uirthi ná ráta an Liúntais Cúramóra
atá á íoc lúide an ráta pearsanta de LLF.
- Ní thógtar méid ar bith de Shochar Cúramóra thar an
bunráta LLF do do chúinsí (an ráta duine fásta cleithiúnach nó an
ráta pearsanta LLF) san áireamh.
- Neamhaird Tuillimh Athshlánúcháin is ea méid
áirithe den ioncam atá agat ó obair athshlánúcháin nach dtógtar san
áireamh. Má tá Liúntas Míchumais nó Pinsean na nDall á fháil agat,
ní thógtar €120 ó oiliúint nó fostaíocht athshlánúcháin san
áireamh sa mheasúnú maidir le Forlíonadh Cíosa. Tógtar gach tuilleamh
os cionn €120 ó oiliúint nó fostaíocht athshlánúcháin san áireamh
agus beidh tionchar aige ar an bhForlíonadh Cíosa atá agat. Má tá tú
ag tuilleamh os cionn €120, is féidir measúnú a dhéanamh ort trí
Neamhaird Tuillimh Athshlánúcháin nó Neamhaird Ioncaim
Teaghlaigh a úsáid (ní féidir an dá cheann a úsáid), cibé atá
chun do leasa.
- Neamhaird Ioncaim Teaghlaigh: Ní thugtar méid áirithe
de d'ioncam teaghlaigh ó fhoinsí áirithe san áireamh. Ní thugtar €75
de ioncam teaghlaigh bhreise* a sháraíonn an ráta cuí SWA do do chás
san áireamh. Ní thógtar 25% den ioncam teaghlaigh bhreise atá agat os
cionn €75 san áireamh freisin. Níl aon uasteorainn ar an méid gur
féidir neamhaird a dhéanamh de.
*Ioncam teaghlaigh bhreise is ea ioncam ó fhostaíocht
pháirtaimseartha nó féinfhostaíocht pháirtaimseartha, Forlíonadh
Ioncaim Teaghlaigh, Fostaíocht Pobail (FP), Tús, JobBridge, Rural Social
Scheme, Momentum, Part-time Job Incentive Scheme, Skillnets, Work Placement
Scheme, Gateway, Liúntas um Fhilleadh ar Obair, Liúntas Fiontraíochta um
Fhilleadh ar Obair nó cúrsa SOLAS (FÁS). Déantar cothabháil a
mheasúnú mar ioncam teaghlaigh bhreise freisin (féach thíos).
Cothabháil agus Forlíonadh Cíosa
Déantar cothabháil a mheasúnú mar 'ioncam teaghlaigh bhreise' (féach
thuas) agus déantar íocaíochtaí chothabhála suas go dtí €95.23 in
aghaidh na seachtaine a mheasúnú ar an iomlán (mar gheall go meastar gur
ranníocaíocht iad i dtreo do chostas tithíochta). Baineann an Neamhaird
Ioncaim Teaghlaigh le híocaíochtaí chothabhála os cionn an méid seo.
Mar shampla: más cothabháil an t-aon ioncam breise atá
agat, déantar d’íocaíocht chothabhála ar fad suas go dtí €95.23 in
aghaidh na seachtaine a mheasúnú ar an iomlán. Baineann an Neamhaird Ioncaim
Teaghlaigh €75 le suimeanna os cionn €95.23 agus dá bhrí sin ní
chuirtear aon chothabháil idir €95.23 agus €170.23 san áireamh. Lena
chois sin, ní thógtar 25% de chothabháil ar fad os cionn €170.23 san
áireamh.
Do ranníocaíocht cíosa (Ranníocaíocht Teaglaigh)
Nuair a ríomhtar do leibhéal Forlíonta Cíosa déanfar é a laghdú de
€30 seachtainiúil, toisc go caithfear €30 a íoc ar a laghad i dtreo do
chíos. Is féidir leat níos mó ná €30 a íoc mar tá dualgas ort freisin,
faoi réir neamhaird ioncaim, aon acmhainní inmheasúnaithe breise atá agat
os cion bunráta cuí LLS a chur i dtreo do chíos. Más duine de lánúin thú
agus má dhéanann tú iarratas ar Fhorlíonadh Cíosa, caithfidh tú €40
seachtainiúil ar a laghad a íoc i dtreo do chíosa.
Ní dhéanfaidh lánúin thar aois 65 a bhfuil ioncam acu atá cothrom nó
níos lú ná an Pinsean Stáit (Ranníocach) dá staid ach €40 a íoc i
leith a gcuid cíosa. Ní dhéanfaidh lánúin a bhfuil Pinsin Stáit
(Ranníocach) ag an mbeirt acu gan ioncam ar bith eile ach €40 a íoc i leith
a gcuid cíosa.
Forlíonadh Cíosa a Ríomh
Is féidir leis a bheith casta Forlíonadh Cíosa a ríomh. Déanfaidh an
t-ionadaí na Roinne Coimirce Sóisialaí (ar ar tugadh Oifigeach Leasa Pobail
roimhe seo) cinneadh an bhfuil tú incháilithe d’Fhorlíonadh Cíosa agus an
méid a bheidh le fáil agat a ríomh. Tuilleadh eolais ar fáil maidir le
conas Forlíonadh Cíosa a ríomh.
Rataí
Íoctar Forlíonadh Cíosa go seachtainiúil nó go míosúil le seic,
Aistriú Leictreonach Airgid nó dréacht poist, i riaráistí de ghnáth.
Go ginearálta cinnteoidh an méid an Fhorlíonta Cíosa ríofa nach
dtitfidh d’ioncam, tar éis duit cíos a íoc, faoi bhun an íosleibhéil. Is
é an leibhéal
sin ná an Liúntas Leasa Fhorlíontaigh ag brath ar do chúinsí lúide
€30 (nó €40 do lánúin). Caithfidh tú €30 ar a laghad i dtreo do
chíos a íoc. Áfach, b’fhéidir go n-íocfá níos mó ag brath ar
d’acmhainní - féach ‘Rialacha’ thuas.
Ní féidir leis an gcíos íoctha le do thiarna talún (is é sin a rá, do
ranníocaíocht agus d'Fhorlíonadh Chíosa) bheith os cionn an uasleibhéil
cíosa socraithe do do chontae (d’fhéadfadh an fhoráil i gcúinsí áirithe
a tharscaoileadh). Socraíonn an Roinn Coimirce Sóisialaí an t-uasleibhéal
cíosa do gach contae. Áfach, is féidir an Oifigeach Leasa Pobail
leibhéil níos ísle laistigh na leibhéil seo a shocrú. Tá
uasleibhéal cíosa do gach limistéir. Má tá do chíos níos airde ná an
t-uasmhéid áitiúil, b’fhéidir go ndiúltófar Forlíonadh Cíosa duit ar
fad.
Cásanna ina sáraíonn an cíos an teorainn chuí
I roinnt cásanna, féadfar Forlíonadh Cíosa a íoc faoi dhiscréid
ionadaí an DSP (an CWO roimhe seo), sa chás go sáraíonn an cíos an
teorainn chuí:
- Má tá riachtanais speisialta tithíochta agatsa nó ag duine
muinteartha (mar shampla, duine faoi mhíchumas i gcóiríocht a rinneadh a
oiriúnú go speisialta).
- Má bheidh tú in ann an cíos a íoc tú féin laistigh de thréimhse
ghearr, mar shampla, má bheidh tú ag glacadh le fostaíocht. Sa chás
seo, féadtar Forlíonadh Cíosa ar ráta níos airde a íoc ar feadh
tréimhse ghearr 6-8 seachtaine.
- Má tá ioncam breise agat chun an t-iarmhéid a íoc tú féin
(bunaítear Forlíonadh Cíosa fós ar an uasteorainn chíosa)
- Más ann do chúinsí eisceachtúla eile. (Bíonn socruithe speisialta i
gceist má tá tú i mbaol beith
gan dídean.) Tabhair faoi deara, chomh maith, tá cumhacht
lánroghnach ag an tSeirbhís Leasa Pobail chun íocaíocht Forlíonadh
Cíosa a bhronnadh nó a mhéadú, mar shampla, nuair a bhíonn siad ag
déileáil le duine atá i mbaol bheith thíos le heaspa dídine. Baineann
seo le daoine a bhfuil Forlíonadh Cíosa á fháil acu agus iarratasóirí
nua. Féadfaidh tionóntaí i mBaile Átha Cliath rochtain a fháil ar an tSeirbhís
um Chosaint Tionóntachta a reáchtálann trí ghlao ar 1800 454
454.
Forlíonadh Cíosa agus comhaontuithe léasa
Má sháraíonn an cíos a íocann tú an teorainn chuí agus mura bhfuil do
léas le hathnuachan, bheifí ag súil leis go ndéanfá do chíos a phlé
athuair le do thiarna talún, ag an tráth a dhéantar athbhreithniú ar
d’éileamh ar Fhorlíonadh Cíosa. Mura bhfuil do thiarna talún sásta
téarmaí an léasa reatha a phlé agus mura laghdaíonn sé/sí an cíos chuig
na teorainneacha nua, pléifidh ionadaí an DSP do chuid roghanna leat.
D’fhéadfadh cóiríocht eile a lorg bheith i gceist leis seo. Má
tharlaíonn seo, leanfar le Forlíonadh Cíosa a íoc leat ar feadh tréimhse
réasúnta ama fad a fhaigheann tú cóiríocht nua.
Leibhéil cíosa
Tá na h-uasleibhéil
cíosa leasaithe ón 1 Iúil 2016 ar fáil anseo. Is féidir an Oifigeach
Leasa Pobail leibhéil níos ísle laistigh na leibhéil seo a
shocrú).
Leagann SI 221/07 síos na huasmhéid d’Fhorlíonadh Cíosa atá iníoctha
mar €55 do dhuine aonair agus €60 do lanúnacha i bhforbairtí deonacha
tithíochta (á maoiniú tríd an Scéim Chúnaimh Chaipitil). Cuireann an
ranníocaíocht íosta mar a leagtha thuas i bhfeidhm freisin (€30 do dhuine
singil agus €40 do lánúin).
Conas iarratas a dhéanamh
Chun iarratas a dhéanamh, comhlánaigh foirm iarratais ar
Fhorlíonadh Cíosa (pdf). Féadfaidh ionadaí na Roinne Coimirce
Sóisialaí (ar ar tugadh Oifigeach Leasa Pobail roimhe seo) nó an tSeirbhís
um Fhaisnéis do Shaoránaigh cabhrú leat an fhoirm seo a chomhlánú.
Beidh gá ar do thiarna talún nó ar a ngníomhaire cuid den fhoirm a
chomhlánú. Beidh ar do thiarna talún a n-uimhir thagartha cánach (a
n-uimhir PSP de ghnáth) a sholáthar don Roinn Coimirce Sóisialaí (DSP).
Mura mian le do thiarna talún an fhoirm a chomhlánú, tá fáil ar fhoirm ar leith (SWA 3C)
(pdf). Mura bhfuil uimhir thagartha cánach ag do thiarna talún, ba cheart
é seo a lua i scríbhinn chuig an DSP agus a mhíniú cad ina thaobh gurb
amhlaidh atá an scéal. Tharlódh nach n-íocfar d’Fhorlíonadh Cíosa murar
thug do thiarna talún a n-uimhir chánach don DSP nó murar mhínigh siad cad
ina thaobh nach bhfuil ceann acu.
D’fhéadfadh go mbeadh gá cuid eile den fhoirm a chomhlánú ag
d’údarás áitiúil, lena dheimhniú go bhfuil tú ar a liosta tithíochta
agus go bhfuil agat riachtanas tithíochta (mura bhfuil tú díolmhaithe ón
riail seo).
Caithfidh tú na doiciméid seo a leanas a thabhairt leat chomh maith:
- Doiciméid aitheantais duit féin agus dod’ chleithiúnaigh, cosúil le
teastais breithe iomlána, pasanna, ceadúnas tiomána, cead oibre, cárta
inimirce (GNIB) srl.
- Doiciméid le d’ioncam agus do riocht ó thaobh cúrsaí airgeadais, ar
nós duillíní pá a fuarthas le déanaí, P45, P35, P60, ráitis bhainc
srl.
- Doiciméid chun a chruthú cá bhfuil cónaí ort, cosúil le billí
leictreachais, gáis nó teileafóin, srl.
- Doiciméid a bhaineann le do thionóntacht, cosúil le do leabhar cíosa,
comhaontú léasa nó tionóntachta.
Is iondúil go dtabharfaidh ionadaí na Roinne Coimirce Sóisialaí (ar ar
tugadh Oifigeach Leasa Pobail roimhe seo) cuairt ort chun d’imthosca a
chinntiú.
Ag déanamh achomhairc faoi chinneadh
Mura bhfuil tú sásta le cinneadh a dhéantar maidir le Forlíonadh Cíosa,
ba cheart duit a fháil amach roimhe sin cén fáth a ndearnadh an cinneadh
trí cheist a chur ar an ionadaí na Roinne Coimirce Sóisialaí (ar ar tugadh
Oifigeach Leasa Pobail roimhe seo). Ba chóir duit aon doiciméadú breise a
sholáthar chun do chás a thacaigh.
Mura ndéantar athrú ar an gcinneadh, iarr foirm achomhairc orthu. Cuir
isteach a oiread mionsonraí agus is féidir leat i d’achomharc agus coinnigh
fótachóipeanna de gach rud.
Mura n-éiríonn le d’achomharc, tá tú i dteideal an t-achomharc a chur
ar aghaidh chuig Oifig
Achomharc Leasa Shóisialaigh. Is féidir leat éisteacht phearsanta a
iarraidh agus is féidir leat ionadaí a thabhairt leat le cuidiú leat do
chás a chur.
Cá háit a ndéanfaidh mé
iarratas
Déan teagmáil leis an ionadaí na Roinne Coimirce Sóisialaí (ar ar
tugadh Oifigeach Leasa Pobail roimhe seo) i d'oifig
áitiúil chun iarratas ar Fhorlíonadh Cíos a dhéanamh. I roinnt
ceantar, áfach, próiseálann Aonaid láraithe Chíosa iarratais nua ar
Fhorlíonadh Cíosa. Lena sheiceáil an ndéileálann Aonad láraithe Cíosa le
do cheantar áitiúil, is féidir leat féachaint ar
liosta na n-aonad láraithe cíosa.
Má chónaíonn tú i gceann de na ceantair seo, féadfaidh tú pacáiste
cíosa a fháil ó d’ionad sláinte áitiúil. Sa phacáiste seo tá eolas
mionsonraithe (lena n-áirítear liosta doiciméadaithe a theastóidh uait)
agus na foirm iarratais ábhartha. Ba cheart duit an t-eolas sa phacáiste a
léigh go cúramach. Má tá tú sásta go bhfuil na doiciméid riachtanacha
agat is féidir leat d'iarratas a chur chuig an Aonad Cíosa ábhartha.
D’fhéadfadh moill a bheith ar phróiseáil d’iarratas mura seolann tú an
t-eolas ar fad ar a n-iarrtar sa phacáiste. Déanfaidh an tAonad teagmháil
leat má theastaíonn tuilleadh eolais uathu. Mura bhfuil aon eolas eile uathu
déarfaidh siad leat cén uair a bheidh d'iarratas próiseáilte.
Tuilleadh eolais
Ní ghlactar méid áirithe de d’ioncam san áireamh agus an Forlíonadh
cíosa á mheas. Tugtar an ‘neamhaird ioncaim’ ar an mhéid nach nglactar
san áireamh. Tháinig na neamhairdeanna reatha ioncaim bhfeidhm ar an 5
Meitheamh 2007.
Déanfear athbhreithniú agus measúnú ar na héilimh go léir ar
Fhorlíonadh Cíosa atá ann ar 5 Meitheamh 2007, ag baint úsáide as na
neamhairdeanna ioncaim atá ann faoi láthair agus na sean-neamhairdeanna
ioncaim araon. Má fhaigheann tú níos mó Forlíonta Cíosa ag úsáid na
sean-neamhairdeanna (féach thíos), leanfaidh tú de bheith do do mheas ag
úsáid na sean-neamhairdeanna ioncaim go dtí:
- Nach mbíonn tú incháilithe don Fhorlíonadh Cíosa a thuilleadh, nó
- Tá briseadh i d’éileamh a mhaireann níos mó ná 13 seachtaine, nó
- Tá athrú ar d’imthosca. Mar shampla, athrú ar do sheoladh, ioncam an
teaghlaigh, méadú nó laghdú ar an gcíos nó athrú ar d’íocaíocht
leasa shóisialaigh